تاریخچه‌ی المپیاد تفکر و کارآفرینی

اولین دوره‌ی المپیاد تفکر و کارآفرینی (تکاد) در سال ۱۳۹۸ توسط باشگاه دانش‌پژوهان جوان در ۳ مرحله برگزار شد. مرحله‌ی اول شامل ۳۵ پرسش چهارگزینه‌ای بود. در مرحله دوم داوطلبان به ۲۰ پرسش چهار گزینه‌ای و ۵ سؤال تشریحی پاسخ دادند. در سال ۱۳۹۹ هم آزمون مرحله‌ی اول مانند دوره‌ی قبلی شامل ۳۵ پرسش چهار گزینه‌ای بود. در مرحله دوم سؤالات تشریحی حذف شده بود و پرسش‌های چهار گزینه‌ای با اقتدار بیشتر (۳۲ سؤال!) حضور پیدا کردند.

اهداف المپیاد تفکر وکارآفرینی

هدف کلی:

پرورش تفکر و مهارت‌های مبتنی بر تفکر شامل خلاقیت، نوآفرینی و کارآفرینی در دانش‌آموزان

اهداف کیفی:

• توسعه‌ی مهارت‌های نرم دانش‌آموزان به ویژه مهارت تفکر با تأکید بر تفکر حل مسئله، تفکر جانبی و خلاق و تفکر نقادانه در دانش‌آموزان
• تأکید بر ارزش‌آفرینی از طریق مدل هوش‌های چندگانه گاردنر به جای مدل‌های IQ متداول آن از قبیل
  ترویج مدل‌ها و روش‌های کارآفرینی و اشتغال مبتنی بر ایده‌های نوآورانه در میان دانش‌آموزان
• ارزیابی و شناسایی دانش آموزان خلاق و پرورش صحیح تفکر خلاق به فرایندهای نوآورانه
• کمک به شناسایی استعدادهای دانش‌آموزان و هدایت شغلی و تحصیلی صحیح متناسب با نیازهای جامعه و استعدادهای منحصر به فرد تک تک دانش‌آموزان

شرایط شرکت‌کنندگان در المپیاد تفکر و کارآفرینی

تمام دانش آموزان پایه‌ی دهم و یازدهم تمام رشته‌ها، در گرایش‌های فنی-حرفه‌ای و کاردانش و متوسطه نظری شامل علوم انسانی، هنر، علوم تجربی، ریاضی فیزیک و علوم و معارف اسلامی مجاز به شرکت در این المپیاد هستند. این المپیاد فاقد شرط معدل برای شرکت می باشد. دانش آموزانی که قبلاً در این المپیاد مدال یا دیپلم افتخار گرفته‌اند می‌توانند دوباره در این المپیاد شرکت کنند.

مرحله اول

آزمون مرحله اول به صورت کتبی تستی چند گزینه‌ای برگزار می‌شود. با توجه به ضریب سختی سؤالات و نظر کمیته علمی، از بین کل شرکت‌کنندگان ۲۰۰ تا ۴۰۰ نفر جهت معرفی به آزمون مرحله‌ی دوم انتخاب می‌شوند. استفاده از ماشین حساب در این آزمون مجاز است و امکان استفاده از کتاب یا جزوات آموزشی در جلسه امتحان طبق نظر کمیته علمی خواهد بود.

مرحله دوم

این آزمون همزمان با سایر المپیادهای کشوری و به صورت تستی چند گزینه‌ای پنج جوابی با یک پاسخ صحیح و احتمالاً در ترکیب با سوالات تشریحی برگزار می‌شود و بیش از هدف‌گیری دانش افراد، بررسی نگرش و طرز تفکر دانش آموزان مورد بررسی خواهد بود. در این مرحله ۵ ± ۱۰۰ نفر انتخاب شده و به مرحله بعد راه خواهند یافت. در صورت امکان برگزاری دوره سوم به صورت حضوری، تعداد برگزیدگان نهایی مرحله دوم بین ۴۰ تا ۴۵ نفر خواهد بود. استفاده از ماشین حساب در این آزمون مجاز است و استفاده از کتاب یا جزوات آموزشی در جلسه امتحان برای تمام یا بخشی از آزمون طبق نظر کمیته علمی مجاز خواهد بود.

دوره آموزشی تابستانی

این مرحله به صورت دوره آموزشی ویژه برگزیدگان مرحله دوم خواهد بود که در صورت وجود شرایط و امکانات مناسب و تأیید معاونت دانش پژوهان به صورت اردوی ارزش هم‌آفرینی جهت توسعه مهارت خلاقیت، نوآفرینی و کارآفرینی و در یکی از شهرهای ایران برگزار می شود.

برگزیدگان نهایی

در این المپیاد ها ملاک دریافت مدال، انتخاب بر اساس رتبه نیست و برای هر یک از از مدال های مذکور امتیازی در نظر گرفته شده است. در صورتی که هر تیم یا فردی نتواند کمینه امتیاز مربوط به هر مدال را کسب نماید قادر به دریافت آن مدال نخواهد بود. در صورتی که هیچ فرد یا تیمی نتواند حداقل امتیازمدال برنز را به دست آورد فقط گواهی حضور در دوره دریافت می‌کند. به دلیل نفس همکاری تیمی در فرایند کارآفرینی، این المپیاد در صورت مهیا بودن شرایط در دوره تابستان علاوه بر نفرات برگزیده، تیم‌های برگزیده نیز خواهد داشت که تعداد افراد هر تیم بین ۴ الی ۸ نفر می‌باشد. در روز ارائه‌ی نهایی تیمی، که در آن سرمایه‌گذاران نیز حضور خواهند داشت، حتی اگر تیمی نتواند شایسته‌ی انتخاب به عنوان برگزیده‌ی مدال شود اما ایده‌ی توسعه یافته‌ی مربوطه مورد پسند سرمایه گذاری شود، بدون در نظر گرفتن عدم توانایی احراز مدال، تیم مربوطه به سرمایه‌گذار معرفی خواهد شد.

دارندگان مدال طلای کشوری این المپیاد از شرکت در کنکور سراسری دانشگاه ها معاف نیستند. در صورت بین‌المللی شدن این المپیاد، دانش‌آموزان دارنده‌ی مدال طلای کشوری به عضویت تیم ملی المپیاد جمهوری اسلامی ایران در آمده و از میان آن‌ها تیم ملی اعزامی به المپیاد جهانی انتخاب خواهد شد.
تمام دارندگان مدال‌های طلا، نقره و برنز علاوه بر عضویت در باشگاه دانش‌پژوهان جوان، جهت بهره‌مندی از تسهیلات بنیاد ملّی نخبگان به این بنیاد معرّفی می‌شوند.

جوایز برگزیدگان نهایی کشوری المپیاد تفکر و کارآفرینی به شرح جدول زیر است:

الف) شرکت در کارگاه آموزشی:

برگزیدگان آزمون مرحله‌ی دوم در کارگاه آموزشی در دو حوزۀ تفکر، خلاقیت، نوآوری و کارآفرینی جهت هدایت و تقویت علاقمندی افراد به صورت مدرسه تابستانی حداکثر تا ۴۰ نفر شرکت می کنند.

ب) دریافت مدال:

هر سال درصورت جذب حامی مالی علاوه بر مدال، جوایز نقدی نیز به تفرات و تیم‌های برگزیده اهدا می‌شود که میزان جوایز نقدی توسط حامی و سرمایه گذار تعلق یافته به تیم‌ها تعیین خواهد شد. بدیهی است در صورت تغییر در تعداد حاضرین دوره تابستانی تغییرات متناسب در راستای تعداد جوایز و مدال‌ها اعمال خواهد گردید و اعلام برگزیدگان تیمی به شرط برگزاری حضوری مرحله سوم خواهد بود.

برگزیدگان انفرادی:

امتیاز نهایی افراد شامل امتیاز تجمعی (با اعمال ضریب) مرحله یک و دو و تابستان خواهد بود. علاوه بر این امتیاز، فعالیت های انجام پذیرفته و انگیزش برگزیدگان در طول دوره نیز به عنوان آزمون ۳۶۰ درجه مورد ارزیابی قرار گرفته و در امتیاز نهایی منظور خواهد شد. پس از آموزش‌ها و آزمون‌های مربوط، حائزین شرایط دریافت مدال‌های طلا (حداکثر ۸ نفر)، نقره (حداکثر ۱۲ نفر)، و برنز (حداکثر ۲۰ نفر) از بین ۵±۱۰۰ نفر انتخاب شده مشخص می‌شود. در صورت عدم کسب حدنصاب نمره علمی مصوب کمیته علمی، دیپلم افتخار (حداکثر ۱۰ نفر) یا فقط گواهی حضوردر دوره داده خواهد شد. در صورت عدم امکان حضوری در مرحله سوم، امتیاز نهایی برای ۴۰ تا ۴۵ نفر برگزیده، از طریق بررسی رزومه، آزمون و مهارت سنجی با امکان دسترسی به منابع کاغذی یا اینترنتی خواهد بود و در مورد مصاحبه حضوری یا آنلاین نیز تصمیم با کمیته علمی خواهد بود.

برگزیدگان تیمی:

انتخاب برگزیدگان تیمی در صورت حصول شرایط برگزاری مرحله تابستان مقدور خواهد بود. برای تشکیل تیم‌ها پس از دوره های آموزشی-مهارتی عملی و نظری علاوه بر انجام تست های سنجش مسیر شغلی، شخصیت شناسی، استعداد کارآفرینی، توانایی رهبری و سایر تست‌های مرتبط، ابتدا مصاحبه شفاهی بین برگزیدگان جهت تیم سازی مؤثر صورت خواهد پذیرفت. این مرحله با تأکید برتوسعه ایده شامل تدوین مدل کسب و کار یا بوم ناب صورت پذیرفته و شبیه یک رویداد استارتاپی می‌باشد. انتخاب تیم‌های برتر اول، دوم و سوم و تیم شایسته دیپلم افتخار بر اساس ارائه‌های انجام شده در حضور هیأت داوران انجام خواهد پذیرفت. در صورتی که تیم‌ها حائز امتیاز لازم برای احراز هر یک از مدال‌ها نباشند، مدال مربوطه تخصیص نخواهد یافت.
در این مرحله مربیان (منتورها) از زمان مصاحبه و تیم‌سازی، گروه‌ها را همراهی خواهند نمود. همچنین سرمایه‌گذاران بخش خصوصی و دولتی اعم از فرشتگان سرمایه‌گذار، خیرین عرصه فناوری، شتاب‌دهنده‌های استارتاپی، صندوق‌های سرمایه گذاری، صندوق‌های جسورانه‌ی شرکت‌های خصوصی، ارگان‌های دولتی امکان حضور خواهند داشت و جایزه‌ی تیم‌های برگزیده از طرف این افراد و میزان آن با مشورت کمیته علمی پرداخت خواهد گردید. این نهادها و افراد می‌توانند نسبت به ارائه‌ی چالش‌های خود جهت ارائه‌ی راه‌حل به برگزیدگان اقدام نمایند.
دعوت شدگان سرمایه گذار مختارند از تیم‌هایی که حائز رتبه‌های یک تا ۳ نیز نشده‌اند حمایت نمایند. در تمام مراحل حاضرین اعم از کمیته علمی، اجرایی، مسؤولین و تیم منتورینگ و سرمایه‌گذاران ملزم به حفظ محرمانگی خواهند بود.

• کار تیمی
• ارتباط برقرار کردن
• مدیریت زمان
• حل مسئله
• تصمیم­‌گیری
• خلاقیت
• رهبری
• مدیریت استرس
• بازاریابی (تمام بخش­‌ها)
• تفکر طراحی
• بوم مدل کسب و کار
• هوش
• اندازه­‌ی بازار
• بازار هدف
• تبلیغات
• آمیخته­‌ی بازاریابی
• چهل اصل تریز
• کهن الگو
• تفکر همگرا و واگرا
• تفکر نقادانه
• سواد فناورانه
• نگارش طرح
• رزومه نوشتن
• اصول چندگانه اختراع
• نگارش مالکیت معنوی
• نگارش ادعانامه
• طراحی لوگو

منابع اعلام شده توسط باشگاه دانش‌پژوهان جوان:

• کتاب کارگاه کارآفرینی و تولید پایه دهم متوسطه نظری تمام رشته‌ها
• کتاب تفکر و سواد رسانه‌ای پایه‌ی دهم متوسطه نظری تمامی رشته‌ها
• کتاب منطق پایه دهم متوسطه نظری رشته علوم انسانی
• کتاب جامعه شناسی پایه دهم متوسطه نظری رشته علوم انسانی
• کتاب جامعه شناسی پایه یازدهم متوسطه نظری رشته علوم انسانی
• کتاب هنر پایه دهم و یازدهم متوسطه نظری تمام رشته‌ها و فنی حرفه‌ای
• کتاب کارگاه نوآوری و کارآفرینی پایه یازدهم متوسطه فنی و حرفه‌ای
• کتاب کاربرد فناوری‌های نوین پایه یازدهم متوسطه فنی و حرفه‌ای و کار و دانش
• کتاب کارگاه کارآفرینی و تولید پایه دهم متوسطه نظری تمام رشته‌ها

با این حال به نظر ما این منابع کاربرد زیادی در این المپیاد ندارند و مانند دیگر المپیادها، مطالعه‌ی منابع غیررسمی در موفقیت نقش مهم‌تری دارند.

پیشنهاد ما برای مطالعه‌ی مفید برای موفقیت و پیشرفت در المپیاد و مسیر آینده‌ی کارآفرینی:

• کتاب مدل‌های درآمدی و کسب و کار با رویکرد بازار ایران از علیپور سخاوی
• ۴۰ اصل شاه کلیدهای تریز برای نوآوری از گنریش آلتشولر
• Business model generation
• Zero to one
• The lean startup
• کتاب استارتاپ صد دلاری ترجمه دکتر محمد نوری‌زاده
• The making of a manager
• Business adventure
• کتاب ترن هوایی کارآفرینی

و در انتها هر منبعی که مرتبط با کارآفرینی و نوآفرینی باشد

پیشنهاد نویسنده برای خواندن منابع:

ابتدا فهرست منابع اعلامی باشگاه دانش‌پژوهان جوان را نگاه کنید و اگر مطلبی را بلد نبودید آن را بخوانید. سپس به منابع پیشنهادی بالا مراجعه کنید و آن‌ها را با دقت بخوانید. شاید در حال حاضر سؤالی ذهنتان را درگیر کرده باشد و آن هم این باشد چرا منابع اصلی را مطالعه نکنیم. دلیل من این است که اگر خدایی نکرده در المپیاد قبول نشدید آیا مطالبی که خواندید برایتان کاربرد دارد؟ اگر داشته باشد هم خیلی کم اما منابع پیشنهادی اکثرا کاربردی و مفید هستند و می‌توانید در آینده از آن‌ها در زندگیتان نیز استفاده کنید.

در حقیقت منظورم این است که ما در المپیاد شرکت می‌کنیم تا چیزهای علمی و کاربردی یاد بگیریم، پس چرا باید وقتمان را بر روی چیزی بگذاریم که مطالبش تا انتهای دوران دبیرستان کاربردی هست و در زندگیمان تاثیر کمی دارد؟ با این حال تصمیم گیرنده خود شما هستید!

سابقه‌ی نگارش و ویرایش مطلب:

• مهدی فرمهینی فراهانی؛ سال ۱۴۰۰